Februari

Februari
Februari is vaak de koudste maand van het jaar en dat is te zien aan deze afbeelding, die veel deskundigen beschouwen als de eerste echte winterscène uit de geschiedenis van de West–Europese kunst. Het is niet helemaal duidelijk hoeveel van deze schildering is uitgevoerd door de Nijmeegse gebroeders zelf. Zeker is dat ze de contouren hebben geschetst en enkele onderdelen hebben uitgewerkt.

Ook het astrologisch timpaan is van hun hand. Hoe dan ook, het resultaat is een verbluffend portret van het harde boerenleven in de winter. Het realisme en het gevoel voor detail (opkringelende rook, condenserende adem, voetstappen in de sneeuw) zijn ongekend voor deze periode in de kunstgeschiedenis. De dieptewerking is nog niet het resultaat van een perfecte beheersing van het perspectief, maar wordt bereikt door geleidelijke verkleining en door een coulisseneffect.

De afbeelding vertelt ons veel over het dagelijks leven in de Late Middeleeuwen. Op de voorgrond zien we een erfafscheiding van gevlochten wilgentenen. Hetzelfde vlechtwerk zien we terug bij de schaapskooi en zelfs bij de schoorsteen. Ook de bijenkorven zijn gevlochten, maar dan met stro. Bijna elk huishouden hield bijen, natuurlijk om de honing – vrijwel de enig beschikbare zoetstof – maar ook om hun was, waarmee kaarsen werden gemaakt, onmisbaar als lichtbron en als brandoffer in de christelijke eredienst (Maria–Lichtmis op 2 februari was het feest van de kaarsenwijding). Zo belangrijk was de bijenteelt, dat de boeren behalve met een tiende van de oogst en een tiende van de slacht ook specifiek werden belast met een ‘bieëntiend’. Naast de bijenkorven zien we een duiventoren. Duiven werden gehouden om hun vlees en vooral om hun mest. Achter de duiventoren is een man hout aan het hakken. Bij vorst konden de zware stammen relatief makkelijk over de bevroren grond worden vervoerd.

In de door de kunstenaars als een poppenhuis opengewerkte boerderij warmen de vrouw des huizes, een knecht en een meid zich voor het vuur. De laatste twee doen dat zonder een zweem van schaamte. In deze tijd, rond 1400, raakte in Noord–Europa het dragen van ondergoed in zwang, eerst bij de hogere klassen, daarna algemeen. De ontblote geslachtsdelen op de februari–miniatuur hebben in het recentere verleden heel wat gevoelige zielen in verlegenheid gebracht. Eind jaren veertig van de vorige eeuw vierde het vermaarde Amerikaanse fototijdschrift Life zijn eerste full colour aflevering met het integraal afdrukken van de Très Riches Heures–kalender. In miljoenen huishoudens hing dus ook deze afbeelding aan de muur, maar de preutse redactie had de geslachtsdelen laten retoucheren. Overigens was deze publicatie in Life wel het begin van de grote populariteit van het werk van de gebroeders Van Lymborch in Amerika.