Aan de Franse vorstelijke hoven heerste een cultuur van uiterlijke schijn. Haast tot in het absurde moest rijkdom worden getoond volgens voor de lagere klassen onnavolgbare modes en codes. Kostbare stoffen, bewerkelijke technieken, uitzinnige kleuren, goud en edelstenen; elke mogelijkheid werd aangewend om indruk te maken. Deze ongebreidelde vertoning van rijkdom was rond 1400 de norm in bijna heel Europa, maar ze was het verst doorgevoerd aan de hoven van Frankrijk, Bourgondië en Berry, precies de drie waar de gebroeders Van Lymborch hun emplooi vonden. De ostentatieve rijkdom was niet zozeer een doel, maar vooral een middel, een diplomatiek instrument dat in de late Middeleeuwen tot in het uiterste werd gebruikt.
De afbeelding bij de maand april toont ook nog een ander diplomatiek instrument, het huwelijk. Ondanks hun vaak krijgshaftige bijnamen waren de werkgevers van onze Nijmeegse kunstenaars, Filips de Stoute, Jan zonder Vrees en de hertog van Berry, niet echt dol op militair geweld en ook niet erg succesvol op het slagveld. Toch wisten zij aanzienlijke gebiedsuitbreidingen te bereiken. Hun belangrijkste instrument daarbij was het gearrangeerde huwelijk. Met meedogenloos opportunisme werden verbintenissen gesloten tussen, bijvoorbeeld, partners die elkaar niet kenden, elkaars taal niet spraken, of 50 jaar in leeftijd verschilden. Liefde, destijds als ideaal een modeverschijnsel, was nooit een overweging. De aardse liefde en zelfs de meestal platonische hoofse liefde werden gezocht buiten het gearrangeerde huwelijk. Er was nauwelijks een adellijk heer zonder concubines en bastaarden.
Met dit in het achterhoofd kijken we naar de idyllische verlovingsscène bij de maand april. In een serene lentesfeer geeft een jonge edelman een ring aan zijn toekomstige bruid. Haar ouders kijken met grote betrokkenheid toe. Waarschijnlijk gaat het hier om de verloving van de elfjarige Bonne de Armagnac, kleindochter van de hertog van Berry, met de zestienjarige Karel van Orléans. Deze verbintenis – het huwelijk volgde vier maanden later – bevestigde de anti–Bourgondische coalitie in de bittere burgeroorlog die in de jaren na 1400 woedde in Frankrijk en waarbij de hertog van Berry (de patroon van de Van Lymborchs) uiteindelijk partij koos tegen zijn ambitieuze neef Jan zonder Vrees, de hertog van Bourgondië (de broodheer van de oom van de Van Lymborchs, Johan Maelwael).
Het kasteel op de achtergrond is waarschijnlijk Château de Dourdan, thans nog slechts een ruïne aan het riviertje de Orge in het gebied tussen de Loire en de Seine.
Door: Clemens Verhoeven